Σε μια διαρκή διαδικασία… stress test βρίσκεται από την αρχή της κρίσης το λιανεμπόριο στο σύνολο και ειδικά στον κλάδο των τροφίμων, η οποία έχει κορυφωθεί από πέρυσι το καλοκαίρι.
Δημοψήφισμα, τραπεζική αργία και capital controls, αύξηση του ΦΠΑ στο 23% σε μεγάλη γκάμα προϊόντων, διενέργεια εκλογών, ένας δύσκολος χειμώνας και ένα νέο καλοκαίρι που φέρνει μια ακόμη αύξηση του ΦΠΑ κατά μια ποσοστιαία μονάδα.
Στην εικόνα προστίθεται και η διαπραγμάτευση που είναι σε εξέλιξη η οποία πρέπει για να ολοκληρωθεί να δρομολογηθούν πολλά θέματα τα οποία παραμένουν ανοιχτά, ώστε να αποφευχθεί μια ακόμη χρηματοπιστωτική ασφυξία.
Με την ανακοίνωση της πιθανότητας αύξησης του ΦΠΑ ,ξεκίνησε η διαδικασία του «σκληρού πόκερ» ανάμεσα στις βιομηχανίες, βιοτεχνίες, προμηθευτικές, και τις μεγάλες λιανεμπορικές επιχειρήσεις για το κόστος απορρόφησης του ΦΠΑ.
Μια εξέλιξη που ήταν αναμενόμενη, καθώς ιδιαίτερα το λιανεμπόριο τροφίμων έχει υποστεί μεγάλες αλλαγές το τελευταίο διάστημα με αλλαγές ισορροπιών, μεγεθών αλλά και αναγκαστικές εξαγορές εταιρειών για την αποφυγή ενός ντόμινο στην συνολική αγορά.
Οι βιομηχανίες έχουν ήδη γράψει στο τεφτέρι τους μεγάλες απώλειες καθώς αναγκάσθηκαν σε κουρέματα προς εταιρείες που προμήθευαν ώστε να μην υπάρξει κανόνι στην αγορά.
Πάνω που πήραν μια ανάσα έρχεται η αύξηση του ΦΠΑ στο 24% σε πολλές κατηγορίες προϊόντων που ακόμη δεν έχουν προσδιοριστεί να δημιουργήσει ένα ακόμη πεδίο σύγκρουσης.
Οι μεγάλες αλυσίδες του λιανικού εμπορίου και κυρίως οι πολυεθνικές, πιέζουν τους προμηθευτές τους να πληρώσουν εκείνοι την επιβάρυνση από την αύξηση του φόρου.
Από την άλλη μεγάλη πίεση δέχονται οι ελληνικές μικρομεσαίες μεταποιητικές επιχειρήσεις οι οποίες δεν έχουν την δυνατότητα να δώσουν στην παρούσα συγκυρία επιπλέον εκπτώσεις.
Αυτό συμβαίνει κυρίως στα είδη ένδυσης, υπόδησης και άλλα διαρκή καταναλωτικά αγαθά, όπου οι αλυσίδες μπορούν να ζητήσουν την μετακύλιση του κόστους.
«Παζάρι»
Πάντως, από όλες τις πλευρές σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες του Liberal, φαίνεται ότι βρίσκεται σε εξέλιξη ένα «παζάρι» για το μοίρασμα του κόστους από την αύξηση του ΦΠΑ, αλλά κι ένας προβληματισμός ιδίως από εισαγωγικές πολυεθνικές επιχειρήσεις οι οποίες με παραδείγματα από αντίστοιχες αυξήσεις στο παρελθόν ξέρουν ότι ακόμη και αν ρίξουν τις τιμές χονδρικής εντούτοις οι μειώσεις μπορεί να μην περάσουν στο ράφι.
Οι μεγάλες αλυσίδες αναμένεται να κάνουν για άλλη μια φορά χρήση του δυνατού χαρτιού των προσφορών και των εκπτώσεων, το οποίο λειτουργεί διττά καθώς μειώνει την χασούρα και διατηρεί ψηλά την ψυχολογία των καταναλωτών.
Η επίδραση των προσφορών και εκπτώσεων (είτε εκπτωτικές προσφορές είτε με τη μορφή δωροεπιταγών) οι οποίες έχουν ενταθεί τα τελευταία χρόνια και εκτιμάται ότι έχουν επιφέρει επιπλέον όφελος στον καταναλωτή, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του ΙΕΛΚΑ εκτιμάται ότι αντιστοιχεί σε μέση έκπτωση στο σύνολο των προϊόντων που παρέχεται μέσω των μεγάλων αλυσίδων σουπερμάρκετ σε 7,2%, το οποίο σημαίνει πρακτικά ότι οι πραγματικές τιμές είναι κατά περίπου 7% χαμηλότερες από αυτές που μετριόνται στο «ράφι»
Παράλληλα, σε ότι αφορά τον καταναλωτή υπάρχουν τομείς όπου οι αυξήσεις του ΦΠΑ δεν θα απορροφηθούν, όπως οι λογαριασμοί της ΔΕΗ, του ΟΤΕ, της ΕΥΔΑΠ, της κινητής τηλεφωνίας, καθώς επίσης και τομείς παροχής υπηρεσιών και επαγγελματικές δραστηριότητες.
Την ίδια ώρα μελέτη του Ινστιτούτου Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ) τοποθετεί στα 103 εκατ. ευρώ την συνολική ετήσια επιβάρυνση που θα προκύψει για τα νοικοκυριά από την αύξηση του υψηλού συντελεστή ΦΠΑ στο 24%, όσον αφορά τις αγορές τους για είδη παντοπωλείου.
Σε ό,τι αφορά ειδικότερα τα τρόφιμα, η επιβάρυνση εκτιμάται στα 25 ευρώ ανά νοικοκυριό το χρόνο, ενώ ο αντίστοιχος ΦΠΑ προς είσπραξη, αναμένεται ότι θα είναι μειωμένος, τόσο κατά το 2016, όσο και το 2017.
Σε κάθε περίπτωση, επισημαίνεται ότι η επιβάρυνση ανά νοικοκυριό αναμένεται να είναι σημαντική, κάτι που σε βάθος χρόνου θα επηρεάσει τις καταναλωτικές και αγοραστικές συνήθειες του κοινού.
Θα πρέπει να αναφερθεί δε ότι οι ετήσιες αγορές τροφίμων των Ελληνικών νοικοκυριών ανέρχονται ετησίως σε 19,5 δισ. Ευρώ. Η τάση είναι πτωτική την τελευταία 5ετία αν και σταθεροποιήθηκε μετά το 2012. Οι μηνιαίες αγορές σε τρόφιμα κατά μέσο όρο ανά νοικοκυριό υπολογίζονται σε 390 Ευρώ.
Η πορεία του ΦΠΑ στην πενταετία και η αγορά
Τα τελευταία πέντε χρόνια (2010 -2015) είχαμε διαδοχικές αυξήσεις του ΦΠΑ στα τρόφιμα. Αν και τα πρώτα χρόνια υπήρξε απορρόφηση του εντούτοις η μέση τιμή των προϊόντων αυξήθηκε κατά 3%.
Συγκεκριμένα:
- Το 2009 ο συντελεστής ΦΠΑ ήταν 9% για τα τρόφιμα και 19% για τα λοιπά είδη παντοπωλείου.
- Τον Απρίλιο του 2010 οι συντελεστές ΦΠΑ αυξήθηκαν από 9% σε 10% και από 19% σε 20%.
- Τον Ιούλιο του 2010 οι συντελεστές ΦΠΑ αυξήθηκαν από 10% σε 11% και από 20% σε 21%.
- Τον Ιανουάριο του 2011 οι συντελεστές ΦΠΑ αυξήθηκαν από 11% στο 13% και από 21% σε 23%.
- Τον Σεπτέμβριο του 2011 οι συντελεστές ΦΠΑ συγκεκριμένων ειδών-αναψυκτικών αυξήθηκαν από 13% σε 23% αύξηση για συγκεκριμένα είδη-αναψυκτικά στο 23%).
- Τον Ιούλιο του 2015 οι συντελεστές ΦΠΑ συγκεκριμένων τροφίμων αυξήθηκαν από 13% σε 23% με την πλειοψηφία των τροφίμων (περίπου 55%) να διατηρεί συντελεστή 13%.
- Τον Ιούλιο του 2016 (με βάση όσα μέχρι στιγμής είναι γνωστά) οι συντελεστές ΦΠΑ τροφίμων και λοιπών ειδών παντοπωλείου που σήμερα υπάγονται σε ΦΠΑ 23% θα αυξηθούν σε 24%.
Συνολικά δηλαδή με τις αλλαγές που περιγράφηκαν θα υπάρξουν είδη με μέγιστη αύξηση του ΦΠΑ σε μία 6ετία από το 9% στο 24%, είδη με αύξηση από 9% σε 13% και είδη με αύξηση από 19% σε 24%.
Οι πρώτες αυξήσεις ΦΠΑ της περιόδου 2010-2011 απορροφήθηκαν από τις επιχειρήσεις της αγοράς με τον δείκτη τιμών του 2012 να βρίσκεται στα επίπεδα του 2010.
Ωστόσο τον Ιούλιο του 2015 λόγω της αύξησης του ΦΠΑ για μία σημαντική ομάδα ειδών τροφίμων από 13% σε 23% παρατηρείται μεσοσταθμική αύξηση των τιμών η οποία φτάνει το 3.5%.
Ενδεχόμενη αύξηση του ΦΠΑ από 23% σε 24% εκτιμάται ότι θα έχει την παρακάτω επίδραση:
Η αναμενόμενη συνολική ετήσια επιβάρυνση για το σύνολο των νοικοκυριών για τα είδη παντοπωλείου είναι 103 εκατ. ευρώ.
Η αναμενόμενη συνολική ετήσια επιβάρυνση ανά νοικοκυριό για τα τρόφιμα είναι 25 ευρώ ανά νοικοκυριό (2,10 ευρώ το μήνα\α), δηλαδή επιπλέον 0,5% κατά μέσο όρο.
Οι τιμές των ειδών παντοπωλείου συνολικά μεσοσταθμικά αναμένεται να αυξηθούν κατά 0.45% (για τα προϊόντα με μεταβολή συντελεστή η αύξηση τιμής εκτιμάται σε 0.81%).
Σημειώνεται ότι παρά την αύξηση των συντελεστών ΦΠΑ, λόγω της εκτιμώμενης ύφεσης βάσει των γενικότερων εξελίξεων στην οικονομία, ο αντίστοιχος ΦΠΑ προς είσπραξη το 2016 αναμένεται μειωμένος σε σχέση με το 2015 κατά -1,56% (- 55 εκατ. ευρώ) και το 2017 σε σχέση με το 2015 σχεδόν αμετάβλητος με μείωση κατά -0,13% (-5 εκατ. ευρώ).